ضرب المثل و حکایت

۱- کنایه از حیله گری و مکّاری کسی می باشد که ظاهر خود را مهربان و خیرخواه نشان داده اما در باطن در صدد ضرر رساندن و گرفتار کردن افراد است.

۲- یعنی موذی، حیله گر، فریب دهنده، دو رو و منافق.

۳- به کسی می گویند که در رفتار با دیگران با مهربانی و زبان خوش سخن می گوید و مخاطب گمان می کند که او چقدر مهربان و دلسوز است اما زهی خیال باطل! او با این رفتار می خواهد اعتماد دیگران را به خود جلب کند ولی در خفا و نهان، حیله های خود را عملی می کند و بقیه را گرفتار می سازد. کسی هم به ذهنش خطور نمی کند که خرابکاری ها زیر سر اوست!

ریشه ضرب المثل

در گذشته وقتی گروهی می خواستند دشمن خود را غافلگیر کنند در مسیر او باتلاقی می ساختند به این نحو که زیر آن را پر آب کرده و رویش را با کاه می پوشاندند. وقتی خود سپاهیان پیاده یا اسب سواران از روی این کاه ها می گذشتند گرفتار باتلاق می شدند.

به همین دلیل به کسانی که در ظاهر مثل آن کاه (!) آرام و امن به نظر می رسند اما وجودشان پر از باتلاق های شرارت و بدخواهی هست، این ضرب المثل را می گویند.

۱- یعنی دیگر حرف های او اعتباری ندارد و نمی توان به او اعتماد کرد.

۲- وقتی بخواهند بی فایده بودن کار کسی را نشان دهند، این ضرب المثل را به کار می برند.

۳- کسی که بسیار دروغ می گوید و با وعده هایش دل مردم را خوش می کند ولی در عمل هیچ کارکرد درست و حسابی ای ندارد، می گویند حنایش برای ما رنگی ندارد و از او هیچ خیری به آدم نمی رسد!

ریشه ضرب المثل

در قدیم مردم به حمام عمومی می رفتند و برای رنگ گردن موها و حتی انگشتان دست و پایشان از حنا استفاده می کردند. حنا گذاشتن کار دلّاک بود. مردم به ترتیب می ایستادند و غلظت حنا به نسبت تعداد مشتریان بستگی داشت. یعنی مشتری های ابتدای صف، حنایشان پر رنگ تر از مشتری های انتهای صف بود.

دلاک هم که از دلش نمی آمد حنا را دوباره درست کند که غلیظ تر شود و به آخری ها هم به اندازه اولی ها برسد، کلک می زد و همان حنا را تا آخر به سر همه می گذاشت. آنهایی که آخر صف بودند وقتی حنایشان گذاشته می شد می دیدند کمرنگ است و می گفتند دیگر حنایش رنگی ندارد.

ظاهرا هم همین بود چون حنا واقعی رنگی نداشت اما اصل آن به خساست و بد ذاتی دلاک بر می گشت چون پول می گرفت اما جنس با کیفیت به مشتری نمی داد.
به همین دلیل به آنکه کلک می زند و فکر می کند می تواند مردم را گول بزند، می گویند حنایش رنگی ندارد. یعنی دیگر کارها و حرف هایش را کسی باور نمی کند از بس که دیگران را فریب داده است.

۱- یعنی بسیار دروغگو و غیرقابل اعتماد است.

۲- همه انسان ها روده راست یا همان راست روده را در سیستم گوارشی شان دارند. اما اینکه می گویند فلانی یک روده راست ندارد درواقع اغراق است و با این اغراق می خواهند نشان دهند که انقدر طرف دروغگو است که انگار هرچیزی که “راست” باشد را ندارد حتی روده ی راست را!

۳- مثال: دوستم می گوید رتبه کنکورش سه رقمی شده اما فعلا حس و حال درس و دانشگاه ندارد و میخواهد یکسال دیگر هم بخواند که یک رقمی شود و معروف شود. می گوید از سه رقم به بالا خوشش نمی آید. دیگر بنده خدا نمی داند از مادرش رتبه ده رقمی اش را پرسیده ام! جلل الخالق یک روده راست در شکمش نیست!

۴- به کسی می گویند که کار همیشگی اش فریب دادن مردم است و به این کار زشت عادت کرده است.

۱- یعنی به قصد اصلاح کاری آمد اما نه تنها آن را درست نکرد بلکه خرابکاری دیگری هم به بار آورد!

۲- این اصطلاح را به کسانی می گویند که ادعا دارند می توانند مشکلات را حل کنند اما نه تنها آن مشکل به دست اینان حل نمی گردد بلکه مشکلات دیگری نیز به مشکلات قبلی می افزایند.

اینجاست که به این دست از افراد می گویند: ما را به خیر تو امید نیست؛ شر مرسان!

۳- البته گاهی برخی افراد با نیت قلبی خوب و درست برای حل یک مشکلی اقدام می کنند مثلا می خواهند بین دو نفر از اعضای خانواده که با یکدیگر دعوا کرده اند صلح و سازش برقرار کنند. اما از بد حادثه نه تنها موفق نمی شوند بلکه ممکن است کاری کنند که دعوا و اختلافات شدیدتر گردد. اینجاست که با ناراحتی می گویند: آمدم ابرویش را درست کنم، زدم چشمش را هم کور کردم!

یعنی نه تنها موفق به سازش نشدند بلکه کینه و کدورتشان بیش از پیش شد!

۴- این ضرب المثل به خوبی بیان می کند که اگر در کاری تخصص و مهارت ندارید بدون هیچ خجالت و شرمندگی بگویید بلد نیستم، در توان من نیست و… و مسئولیت آن کار را قبول نکنید؛ خیلی بهتر از آن است که وارد آن کار شوید و دردسر ایجاد کنید! وجدان کاری داشته باشید

۱- کنایه از خواندن افکار کسی و پی بردن به اهداف و مقاصد اوست.

۲- همانطور که می دانید در کنایه به معنای دور کلمه باید توجه داشت. در اینجا معنای نزدیک کلمه قطعا مورد توجه نیست! مثلا کسی نمی آید دست افراد را بگیرد و آن را بخواند! کتاب که نیست! اما معنای دور این اصطلاح همان است که در ابتدا گفته شد: یعنی پی بردن به آنچه در ذهن طرف می گذرد.

۳- گاهی این کنایه را برای کسانی به کار می برند که برای دیگران نقشه می کشند و مکر و حیله های فراوان به کار می گیرند تا او را شکست دهند ( یعنی این اصطلاح را برای دشمنان نیز استفاده می کنند) و وقتی که از اهداف شوم آن ها باخبر می شوند می گویند: دست او را خوانده ایم، حواستان باشد گول ظاهر مهربانش را نخورید!

۴- ممکن است منظور از واژه ” دست“، اقدام کردن به انجام کاری باشد و وقتی می گویند دست کسی رو شد یا دستش را خواندیم، با خبر شدن از اقدامی باشد که قرار است در آینده ای نزدیک یا دور انجام دهد.

۱- یعنی اگر ترشی نخوری، سستی و کسلی ات از بین می رود و فعالیت هایت را با نشاط بیشتری انجام می دهی.

۲- این ضرب المثل در واقع یک ضرب المثل طبی است؛ در طب سنتی می گویند که ترشیجات باعث سرد شدن مزاج آدمی شود و زیاده روی در خوردن آن موجب ضعیف شدن حافظه می گردد.

بنابراین هنگامی که کسی ترشی بسیار می خورد و همیشه خسته و کسل است، این مثل را به کار می برند. ترشیجات اگر زیاد مصرف شوند به کبد انسان هم آسیب می زنند و کلا سلامتی انسان را به خطر می اندازند.

۳- یعنی اگر در زندگی ات از چیزهای مضر پرهیز کنی، نتیجه مثبتش را حتما خواهی دید.

مثلا: شما عادت دارید همراه غذا ترشی بخورید. از قضا چند روز سراغ ترشی نمی روید. در همین مواقع کسی سوال درسی از شما می پرسد یا میخواهد چیزی را به او توضیح دهید. شما بهتر از قبل مطلب را برایش توضیح می دهید. در اینجا به شما می گویند: ترشی نخوری یه چیزی میشی ها! ترشی جلوی پیشرفتتو گرفته!

انواع ضرب المثل ایرانی:

1- ضرب المثل نرود میخ آهنین در سنگ

2- ضرب المثل با اون زبون خوشت، با پول زیادت، یا با راه نزدیکت !

3- ضرب المثل اگه مردی، سر این دسته هونگ ( هاون ) و بشکن !

4- ضرب المثل اگه بگه ماست سفیده، من میگم سیاهه !

5- ضرب المثل پیش از چوب غش و ریسه می رود

6- ضرب المثل بازبان خوش مار را از سوراخ بیرون می کشد

7- ضرب المثل با پا راه بری کفش پاره میشه، با سر کلاه !

8- ضرب المثل به یکی گفتند : بابات از گرسنگی مرد . گفت : داشت و نخورد ؟ !

9- ضرب المثل بمرگ میگیره تا به تب راضی بشه !

10- ضرب المثل ترسم نرسی به کعبه ای اعرابی که این ره که تو می روی به ترکستان است

11- ضرب المثل تا مردم سخن نگفته باشد عیب و هزش نهفته باشد

12- ضرب المثل توانگری به قناعت به از توانگری به بضاعت

13- ضرب المثل اگه نی زنی چرا بابات از حصبه مرد !

14- ضرب المثل اگه هفت تا دختر کور داشته باشه، یکساعته شوهر میده!

15- ضرب المثل میمون پیر دستش را داخل نارگیل نمی کند

16-ضرب المثل صد رحمت به دزد سرگردنه

17- ضرب المثل از این ستون به آن ستون فرج است

18- ضرب المثل آش کشک خاله ات رو بخوری پاته نخوری پاته

19- ضرب المثل پا به دریا بگذاره دریا خشک می شود

20- ضرب المثل بوجار لنجونه از هر طرف باد بیاد، بادش میده !

21- ضرب المثل بهر کجا که روی آسمان همین رنگه !

22- ضرب المثل حسود از نعمت حق بخیل است و بنده بی گناه را دشمن می داند: حسادت.

23- ضرب المثل حال در ماندگان کسی داند که به اصول خویش در ما ند:

24- ضرب المثل بعد از چهل سال گدایی، شب جمعه را گم کرده !

25- ضرب المثل بعد از هفت کره، ادعای بکارت !

26- ضرب المثل خاشاک به گاله ارزونه، شنبه به جهود !

27- ضرب المثل ایرانی خار را در چشم دیگران می بینه و تیر را در چشم خودش نمی بینه !

28- ضرب المثل گر تو بهتر میزنی بستان بزن !

29- ضرب المثل خدا خر را شناخت، شاخش نداد !

30- ضرب المثل خدا داده بما مالی، یک خر مانده سه تا نالی !

31- ضرب المثل گر گدا کاهل بود تقصیر صاحب خانه چیست ؟!

32- ضرب المثل گرگ دهن آلوده و یوسف ندریده !

33- ضرب المثل گرهی که با دست باز میشه نباید با دندان باز کرد !

34- ضرب المثل خدا دیر گیره، اما سخت گیره !

35- ضرب المثل گوسفند بفکر جونه، قصاب به فکر دنبه !

36- ضرب المثل گوشت جوان لب طاقچه است !

37- ضرب المثل بقاطر گفتند بابات کیه ؟ گفت : آقادائیم اسبه !

38- ضرب المثل اینو که زائیدی بزرگ کن !

39- ضرب المثل این هفت صنار غیر از اون چارده شی است !

40- ضرب المثل چند تا پیراهن بیشتر پاره کرده: با تجربه تر است.

41- ضرب المثل چغندر به هرات زیره به کرمون: هر چیزی به جای خودش.

42- ضرب المثل چیزی که عوض داره گله نداره

43- ضرب المثل اگه زاغی کنی، روقی کنی، میخورمت !

44- ضرب المثل اگه زری بپوشی، اگر اطلس بپوشی، همون کنگر فروشی !

45- ضرب المثل جواب ابلهان خاموشیست